Ekonomist Ercan Türkan, depremin ülkeye maliyetinin 58 milyar dolar olacağını açıkladı. Türkan’ın afet bölgesi ilan edilen 11 ilin ana göstergelerini dikkate alarak yaptığı hesaplamaya göre bu maliyetin 31 milyar doları kamu, 27 milyar doları ise hane halkı ve şirketler tarafından karşılanacak.
Ekonomi yazarı Alaattin Aktaş, “Depremin maliyeti 58 milyar dolar” başlıklı yazısında, maliyetleri “akım maliyetleri” ve “birikim maliyetleri” olarak iki kategoride ele alan Türkan’ın hesaplamalarını şöyle anlatıyor:
“Mevcut maliyetler 10.8 milyar dolar seviyesinde. Bir de tasarruf kayıpları var, fiyatı 47.4 milyar dolar.
Böylece toplam maliyet 58,2 milyar dolara ulaşıyor. Ercan Türkan, depremzedelere yapılan yardımı 1,2 milyar dolar olarak tahmin ediyor. Bu bedel düşüldükten sonra toplam maliyet 57 milyar dolar civarında.
Ekonomist Türkan, hangi kalemden ne kadar maliyet çıkacağını hesaplarken kullandığı varsayımları tek tek açıklıyor.
Mevcut maliyetler nelerdir?
Ercan Türkan cari maliyetleri, afetin sonuçlarını hafifletmek ve acil ihtiyaçları karşılamak için alınan yardım ve mali tedbirlerin katma değer ve iş gücü kayıplarıyla birlikte maliyeti olarak tanımlıyor.
Bu kümedeki en büyük maliyet kalemi, yaklaşık 6 milyar dolarlık beş aylık GSYİH kaybıdır. Diğer cari maliyet kalemleri arasında depremzedelere yapılan nakdi destek ödemeleri, taşınma yardımı, vefat eden yakınlarına yapılan yardımlar, SGK tarafından prim kaybı, vergi ve vergi tecil ve mahsupları yer almaktadır.
Tasarruf çok büyük
Ekonomist Ercan Türkan, sermaye birikimi kayıplarında, bina stokunun, şehirlerin altyapısının ve kamu binalarının zarar görmesinden kaynaklanan kayıpların başı çektiğini vurguluyor.
Yapılardaki orta ve küçük hasarların onarılması ve tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yapılacak onarım maliyetlerini sınıflandıran Türkan, motorlu kara taşıtları, hayvan varlığı, beyaz eşya ve mobilya kayıplarını da bu maliyet başlığı altında topluyor.
Yığınma kayıpları başlığı altında yer alan bu kayıplar içerisinde en büyük miktar hiç şüphesiz yıkım ve ağır hasar nedeniyle yapı stokunda meydana gelen kayıplardır. Ercan Türkan, bu kalemdeki zararın büyüklüğünü 26,2 milyar dolar olarak hesaplıyor. Bu miktarın 2,1 milyar dolarının DASK tarafından karşılanacağı varsayılmaktadır.
Ercan Türkan, komple yenilenmesi gereken binaların altyapısının 6,5 milyar, kentsel altyapı ve kamu binalarının onarılmasının 2,8 milyar, az hasarlı binaların onarılmasının ise 2 milyar, arabanın hasar görmesi ise 4,2 milyar dolar zarara neden olacak.
Bu maliyeti kim karşılayacak?
Ekonomist Ercan Türkan, depremin maliyetini ortaya koyan bu çalışmasında, bu maliyeti hangi kesimlerin ödeyeceğine de odaklanıyor. Türkan, çalışmasında bu konuda şu görüşleri ortaya koymaktadır:
‘Maliyetlerin toplam büyüklüğünü bilmek kadar, bu maliyeti hangi kesimlerin üstlendiğini bilmek de önemlidir. Birincil dağılıma bakıldığında, kamunun 31 milyar dolar, hanehalkı ve şirketlerin ise 27 milyar dolar maliyetle karşı karşıya olduğunu söylemek mümkün.’
(…)
Burada tüm toplum tarafından cevaplanması gereken soru, ‘Bu maliyeti Marmara depreminden bu yana geçmiş yıllara yayarak ödeyebilseydik, bu üzüntü ve zararın ne kadarını telafi edebilirdik? bugün tek taksit ödesek, organizasyon yapımızı dinamik ve kendi kendine işleyen bir hale getirebilsek?’ .” (HABER MERKEZİ)
